Finda 
Onderdeel van een democratie is de mogelijkheid van het indienen van verschillende standpunten en meningen van burgers bij beslissingen die door de overheid worden genomen. Dit wordt ‘inspraak’ genoemd. Hebben mensen voldoende kennis over deze inspraakmogelijkheden? Of is ons de moed in de schoenen gezakt en zien we ‘inspraak’ niet meer zitten omdat een burger toch niet gehoord wordt?
Maar laten we bij het begin beginnen. We nemen ‘inspraak’ bij de lokale politiek onder de loep.
Bij de verkiezingen kiezen we volksvertegenwoordigers. Deze mensen worden voor vier jaar gekozen. Diverse onderwerpen zijn ons voorgelegd en standpunten van diverse partijen zijn uit de doeken gedaan. Zo konden we kiezen op een partij en op iemand die ons hierbij kon vertegenwoordigen. Klinkt goed, maar in de praktijk gebeurt het dan tijdens coalitiebesprekingen dat verkiezingsstandpunten overboord gaan en er ineens een onderwerp de revue passeert dat niet in het verkiezingsprogramma stond. Bijvoorbeeld een ‘groot’ en gevoelig onderwerp, met grote gevolgen voor de samenleving. Dezelfde volksvertegenwoordigers zeggen dan dat zij een 4 jaar lang mandaat (blanco wel te verstaan) hebben gekregen van de stemmers om beslissingen te nemen over dit grote onderwerp. Dat zij het vertrouwen van de stemmers hebben om de juiste keuze te maken. Maar wat kan iemand doen als je het daar niet mee eens bent? En sterker nog: als een meerderheid van de achterban het er niet mee eens is?
We gaan ons eerst eens te verdiepen in welke mogelijkheden een burger heeft om protest te maken of zijn zorgen te uiten over een mogelijke beslissing. Een betrokken burger kan zich wenden tot gemeenteraadsleden en vervolgens de gemeenteraadsvergadering bijwonen. Vooraf worden de agendapunten van een raadsvergadering bekendgemaakt. Opvallend is dat dit in de praktijk soms een week of korter van te voren gepubliceerd wordt. Als je dan iets wilt, heb je een korte voorbereidingstijd om te reageren, mits het onderwerp ook op de agenda staat, anders kan het niet. Goed, je meldt je bij de griffier en je krijgt ‘inspreekrecht’ in deze vergadering. Tijdens zo’n raadsvergadering krijg je een bepaalde tijd om je verhaal te doen, je mening te geven. Pak je het handig aan, dan ga je met meerdere mensen voor ‘spreektijd’ en krijg je zo meer tijd voor jouw onderwerp. Om nog meer tijd te krijgen, kun je gelijkstemde raadsleden voorstellen om jou vragen te stellen. Daarmee krijgt jouw onderwerp dus ook meer aandacht.
Ook heeft het telefoneren met raadsleden zin. Mailen naar raadsleden en het bijwonen van fractievergaderingen zijn ook inspraakmogelijkheden om de beslissingen van een raadslid te beïnvloeden. Het meest effectief schijnt te zijn dat je met een hele grote groep burgers die het niet eens is met het onderwerp of zich zorgen maakt, naar een gemeenteraadsvergadering toe te gaan. Er mogen geen borden en/of spandoeken getoond worden, maar de aanwezigheid schijnt al voldoende te zijn. De echte die-hard wordt lid van een politieke partij en kan zo de vergaderingen bijwonen en invloed uitoefenen. Dit is natuurlijk de democratie in theorie. De praktijk is dat partijen binnen de coalitie beleidsafspraken maken. En dan is fractiediscipline de garantie dat de coalitie stand houdt. Je ziet dan ook bijna altijd dat partijen met 1 mond spreken en stemmen. Op 1 raadslid inpraten is in dit soort gevallen heilloos, tenzij die de rest van de eigen partij en alle andere leden van de coalitie kan overtuigen.
De betrokkenheid vanuit de gemeente om haar inwoners op de hoogte te stellen van het beleid en de mogelijkheid tot inspraak, zit in de mededelingen die in een lokale krant verschijnen, persberichten die worden uitgegeven en de organisatie van inloopbijeenkomsten. Er zijn er ongetwijfeld nog meer, maar laten we eens inzoomen op die inloopbijeenkomsten.
Om dat te doen, zullen wij een paar praktijkvoorbeelden noemen waarbij de burger naar een inloopbijeenkomst kon om zijn protest te laten horen.
Case AZC Heerenveen/Rottum:
Op 20 april heeft de gemeenteraad van Heerenveen besloten dat ze een AZC wil in hun gemeente maar de keuze voor de locatie nog niet bekend was. Er zijn nu 4 locaties waaronder de locatie aan de Van Engelenvaart op de rand van de gemeente Heerenveen en de gemeente De Fryske Marren. Beide gemeenten organiseerden samen een inloopbijeenkomst in Thialf om met burgers in gesprek te gaan. Bij navraag aan een aantal aanwezige raadsleden hoe zij nu gingen peilen of mensen voor of tegen de komst van een AZC zijn, vertelden enkelen dat ze in gesprek gingen met de aanwezigen. ‘Meten is weten’, luidt het gezegde, echter dit was peilen op het gevoel. WIJ Friesland liep door de menigte die binnen en buiten in grote getale aanwezig was. WIJ.frl hoorden vooral geluiden dat het voor Heerenveen al besloten was en dat men geen idee had hoe het er voorstond in De Fryske Marren. Dan rijst bij ons de vraag of zo’n inloopbijeenkomst een goed idee is om je burgers te vragen hoe ze in zo’n gevoelig onderwerp staan.
Case AZC Balk:
De week erop was er een inloopbijeenkomst in Balk over de verlenging van het AZC aldaar. Er waren weinig inwoners uit Balk aanwezig. Er loopt momenteel een draagvlakonderzoek onder de inwoners van Balk over dit onderwerp, vertellen raadsleden aldaar. Het AZC zou 1 oktober sluiten en de gemeente was bezig om de vluchtelingenopvang open te houden tot 1 januari. Echter nu het draagvlakonderzoek loopt en de uitslag hiervan ergens in november bekend wordt, is er dus nog onduidelijk of Balk zit te wachten op een verlenging van het AZC in hun woonplaats. Bijzonder ook dat de inwoners van Balk daar alleen wat over te zeggen zouden hebben, terwijl migratiebeleid een zorg is voor ons allemaal. Interessant punt is ook dat na 1 januari de gemeente voornemens is om wederom verlenging voor het openhouden van het AZC in Balk aan te vragen. De boer die overigens naast het AZC in Balk woont, had jaren terug al protest gemaakt tegen de uitbreiding van de units op het terrein. Ze zijn te dicht tegen zijn boerderij aangebouwd en zijn ook nog eens illegaal geplaatst op die grond. De boer heeft de zaak voor laten komen en gewonnen. De gemeente ging in hoger beroep en de zaak ligt nu op de plank bij de Raad van State. Je zou je kunnen afvragen waarom een vervolgzaak zolang moet duren.
Case: Driehoekzone Joure:
Dat de gemeente De Fryske Marren niet sterk is in procesmanagement blijkt ook wel weer uit de communicatie rondom de plannen voor de Driehoekszone zoals ze het gebied noemen waar ooit een stuk van de snelweg van Joure naar Sneek liep. Enkele weken terug schrok Friesland op door het bericht dat de ziekenhuizen in Heerenveen en Sneek op termijn dicht gaan en er een groot ziekenhuis in Joure voor terugkomt. De besturen van de ziekenhuizen hadden dit besloten. Ook de gemeenteraad van Joure werd een dag voor de bekendmaking in de pers, hiervan op de hoogte gesteld. Ook hierin heeft de gemeenteraad nog geen besluit genomen. Op de Facebookpagina van de gemeente De Fryske Marren verscheen op zaterdag 16 september het bericht dat er dinsdag 17 oktober schetssessies zijn om invulling te geven aan de plannen omtrent de Driehoek Joure Zuid. Of mensen zich uiterlijk voor maandag 18 september willen aanmelden! En als je te laat je aanmeld, kan je niet meer meepraten.
Het lijkt zo logisch dat mensen het vertrouwen in de overheid kwijtraken. De politici vragen om betrokken burgers echter het lijkt wel of inspraak wordt georganiseerd voor de vorm. Als er geen inspraak is voor burgers of te weinig dan heeft dit weinig te maken met het leven in een democratie. Echter de meeste mensen hebben of zien ook geen oplossing of alternatief. Steeds meer roepen burgers dat ze geen invloed hebben op het beleid. Dat zaken allang besloten zijn en dat inspraak geen effect heeft. Gemeenten geven aan dat het technisch niet mogelijk is om burgers bij besluiten te betrekken. Zoals een referendum of andere manieren om het volk om een mening te raadplegen. Dertig jaar terug kon dat niet, neen. Tegenwoordig kan dat natuurlijk veel makkelijker met internet. Voorwaarde is natuurlijk dat het in een veilige omgeving gebeurt, bijvoorbeeld via een inlogcode zou regelmatig burgers naar hun mening gevraagd kunnen worden.
Raakt de overheid zo haar macht kwijt? Als ze burgers gaan raadplegen over zaken die niet in het verkiezingsprogramma voorkomen? Een referendum zou een interessant meetinstrument zijn om burgers te vragen naar hun standpunt. Dit vergt ook iets van een burger, want je moet je dan wel verdiepen in een onderwerp. Hebben burgers daar zin in en tijd voor? Is politiek wel sexy genoeg?
Ook al zou het systeem niet kloppen dan blijft de vraag: hoe dan wel? Welke alternatieven kent Nederland? Zijn mensen bereid om mee te denken hoe ze wel inspraak kunnen krijgen en is men bereid om te kiezen voor nog meer eigen betrokkenheid bij het overheidsbeleid? Wordt het tijd voor een overheid die er is voor de mensen in plaats van een bevolking die er is voor de overheid?
About Author
Mooi stuk Finda, helder en duidelijk verwoord.
De eindconclusie kan derhalve zijn dat we niet in een democratie leven, om van een democratische rechtsstaat maar te zwijgen. Behalve de 2 door jou aangehaalde voorbeelden stikt het van de ondemocratische procedures, zowel regionaal als ook landelijk.
Het moet anders, het kan anders!